Bàn về hải sản, nói đến nhóm nghêu sò hến chúng ta còn nghe nhắc tên vẹm xanh. Trong ẩm thực nhiều nước, món ngon từ vẹm xanh nằm trong số các món ăn đặc sản. Hoặc khi cần chế biến nhưng món ăn độc đáo, lạ miệng thậm chí là sang trọng thì vẹm xanh thường được chọn dùng.
Vẹm xanh liệu có liên quan đến con chem chép chăng? Trong bộ Mytiloida, vẹm hay chem chép là một nhóm hải sản được xếp vào các loại thực phẩm dinh dưỡng, vị ngọt đặc trưng, thích hợp để chế biến nhiều món ăn ngon, làm cho thực đơn thêm mới lạ, phong phú và ấn tượng.
1. Chem chép là con gì?
1.1. Chem chép là con gì, có nhiều ở đâu?
Chem chép giống nghêu, sò, hến là một họ trai có thân mềm và hai mảnh vỏ nhưng dài và thon hơn. Như đề cập, chúng thuộc bộ Mytiloida, trong đó có 1 loại vẹm hay chem chép rất nổi tiếng, được nhắc đến khá nhiều trong nấu ăn là vẹm xanh hay vẹm vỏ xanh. Vẹm xanh khi còn nhỏ thì vỏ của chúng màu xanh rất dễ nhận biết. Đến khi trưởng thành thì vỏ của vẹm xanh chuyển màu nâu đen.
Chem chép là loại hải sản bản địa của vùng châu Á – Thái Bình Dương. Chúng có nhiều ở các vùng biển thuộc vùng Caribe, Bắc Mỹ, Nam Mỹ, vùng biển thuộc Nhật Bản, Trung Quốc, Thái Lan và Việt Nam.
Hiện nay, cũng như nhiều các loại hải sản khác, người ta cũng đã nuôi chem chép nhất là vẹm xanh để cung cấp cho thị trường.
1.2. Chem chép tại Việt Nam
Tại Việt Nam, nhắc đến chem chép hay vẹm trong tự nhiên, người ta chia thành 2 nhóm để dễ phân biệt là chem chép biển và chem chép sông.
Về nuôi trồng, vẹm xanh là loại chính được nuôi ở một số vùng trọng điểm thích hợp. Các vùng nuôi vẹm xanh tiêu biểu có thể kể đến như như Nghệ An, Lăng Cô – Huế, Hà Tĩnh, Khánh Hòa và Kiên Giang.
1.2.1. Chem chép biển ở Việt Nam
Chem chép biển hay vẹm biển tập trung nhiều ở vùng biển miền Trung. Những khu vực biển ở nước ta có nhiều loại hải sản này là vùng biển Quảng Ngãi, Quảng Bình, Phú Yên.
Đặc biệt, ở vùng biển Phú Yên hay Nam Định người ta tìm thấy lượng vẹm xanh khá dồi dào.
Đương nhiên các vùng biển đảo khác cũng có lượng chem chép hay vẹm xanh để khai thác. Do vậy, không ngạc nhiên khi bạn đến thăm nhiều vùng đất có biển khác nhau đều có thể thưởng thức đặc sản chem chép hay vẹm của vùng biển này.
1.2.2. Chem chép sông
Chem chép sông sinh sống tập trung nhiều ở các vùng cửa sông nước lợ. Ở các vùng đầm hay ao nước lợ người ta cũng tìm thấy loài nhuyễn thể này.
Vì vậy, rải rác từ Bắc qua miền Trung vào miền Nam, các vùng cửa sông, nước lợ, đầm, rạch, bãi bồi đều có chem chép để khai thác. Tuy nhiên, tùy thuộc vào từng vùng mà có thể khai thác nhiều hay ít.
1.2.3. Chem chép mùa nào ngon nhất
Dù chem chép trong tự nhiên người ta có thể thu hoạch quanh năm. Chưa kể hiện nay cũng đã có chem chép nuôi nên nguồn thực phẩm này không khan hiếm dù không phải vào mùa. Nhưng, cũng như bao loại thủy hải sản khác, chem chép ngon béo đẫy thịt nhất là khi vào đúng mùa.
Chem chép ngon nhất được cho là vào tầm tháng 5 đến tháng 7 âm lịch. Thời tiết càng lạnh thì chem chép càng ngon.
1.3. Vị ngon và giá trị dinh dưỡng của chem chép
Chem chép ngọt thịt, có độ béo nhưng lại ít chất béo. Thịt của chúng chưa nhiều protein, kẽm, canxi, sắt, kali,….Dinh dưỡng dồi dào trong thịt vẹm rất tốt cho cơ thể chúng ta. Cụ thể, thịt vẹm cung cấp dưỡng chất có lợi đặc biệt cho xương khớp nhờ có phong phú các khoáng chất, enzymes, glycosaminoglycans (GAGS) và vitamin.
Công dụng của thịt vẹm nhất là vẹm xanh còn được biết đến là chống viêm, cải thiện lưu thông máu, tốt cho người bị bệnh hen suyễn . Thịt vẹm còn được xếp vào trong nhóm thực phẩm góp phần cải thiện và tăng khả năng sinh sản .
1.4. Chem chép bao nhiêu tiền 1 kg
Hiện nay, giá chem chép dao động từ 80.000đ – 160.000 đ/ kg. Giá dao động bởi theo mùa, tùy vựa cung cấp và kích cỡ,…
Nhìn chung, giá vẹm không đắt. Nên, các bà nội trợ muốn chọn thực phẩm này cho gia đình thì không phải quá cân nhắc.
1.5. Bầu ăn chem chép được không
Liên quan đến nguồn thực phẩm thủy hải sản giàu dinh dưỡng, hầu như đối tượng tiêu thụ là các bà bầu hay mẹ sau sinh đều được nhắc đến và đặc biệt quan tâm. Đối với con chem chép cũng vậy, câu hỏi đặt ra là bầu ăn chem chép được không? Nếu có thì nên dùng như thế nào cho an toàn.
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, bà bầu có thể ăn các món ăn chế biến từ chem chép. Do, như đề cập, chem chép chứa nhiều khoáng chất và vitamin có lợi cho sức khỏe thai kỳ . Hơn nữa loại hải sản này ít chất béo phụ nữ mang thai dùng không sợ tăng cân. Tuy nhiên, có 2 điểm quan trọng cần lưu ý khi bà bầu tiêu thụ chem chép như sau:
- Chem chép cần được sơ chế kỹ càng, bỏ vỏ và thịt phải được nấu chín. Cách này nhằm loại bỏ cao nhất nguy cơ nhiễm khuẩn, vi rút gây bệnh.
- Mỗi tuần chỉ nên ăn 1-2 lần, với lượng khoảng 300-400g là phù hợp.
2. Các món ngon từ chem chép dễ làm
Chem chép có thể được dùng để chế biến rất nhiều món ngon , dễ ăn, bổ dưỡng và thanh mát. Trong các công thức chế biến, có 3 cách làm cực phổ biến, dễ thực hiện như dưới đây. Bạn hãy tham khảo bỏ túi nhé.
2.1. Chem chép nướng mỡ hành
Chem chép nướng mỡ hành có nhiều công thức và cách làm. Có người sử dụng công thức đơn giản để thưởng thức độ ngọt nguyên của thịt chem chép. Cũng có người thích công thức cầu kỳ hơn một chút để có vị ngon phong phú hơn. Nếu bạn từng làm món hàu nướng mỡ hành hay sò lông nướng mỡ hành quen thuộc thì cũng có thể tiến hành nướng chem chép theo cách quen đó. Hoặc, bạn cũng có thể thử làm theo công thức dùng xốt hành sánh, thơm ngon như dưới đây.
2.1.1. Nguyên liệu
- 1 kg chem chép
- 1/2 chén bơ lạt đun chảy
- 3 thìa canh dầu hào
- 1/2 chén nước
- 1 thìa canh đường
- 1/2 thìa cà phê nước mắm
- 1 thìa cà phê bột năng
- 1 thìa canh tương ớt hoặc hơn (tùy mức ăn cay)
- 1 nắm hành lá
- 1 miếng gừng cắt sợi
- 3 tép tỏi băm nhuyễn
- Dầu ăn
- 1/2 chén đậu phộng rang, giã dập
- 1/3 chén hành phi
- Nguyên liệu làm nước mắm chua ngọt hoặc muối tiêu chanh (tùy ý)
2.1.2. Cách làm
Sơ chế và chuẩn bị nước xốt
- Chem chép tươi mua về bạn kiểm tra lại nếu có con nào có mùi thì nhặt bỏ đi. Dùng búi chà nồi chà sạch vỏ, sả lại nhiều lần dưới vòi nước cho thật sạch. Đem ngâm chem chép với nước có ớt khoảng 30 phút cho chem chép nhả sạch bùn cát. Sau khi ngâm, sả lại nhiều lần.
- Hành lá nhặt sạch, rửa sạch, cắt nhỏ.
- Làm nước mắm chua ngọt hoặc muối tiêu chanh hoặc cả 2 tùy theo sở thích.
Chuẩn bị nước xốt hành
- Bắc chảo lên bếp, cho vào 2-3 thìa canh dầu ăn. Cho hành lá vào xào tái, tắt bếp. Vớt hành ra chén, chừa lại một ít trên chảo.
- Cho gia vị gồm dầu hào , nước mắm, đường, nước mắm vào chén. Tiếp theo cho khoảng 1/2 chén nước đun sôi để nguội vào, khuấy cho đường tan. Đường tan hết, bạn có thể nếm để điều chỉnh vị như ý. Sau đó, cho bột bắp vào, khuấy cho tan.
- Chảo hành trên bếp bạn làm nóng lại, đổ nước xốt đã pha vào, cho gừng thái sợi cùng tỏi băm, đun đến khi nước xốt sánh. Thêm vào lượng tương ớt tùy theo độ ăn cay. Khuấy cho đều rồi tắt bếp.
Nướng chem chép
- Bắc nồi nước lên bếp nấu sôi. Cho chem chép vào nấu 2-3 phút cho mở miệng. Tắt bếp, vớt chem chép ra, tách bỏ 1 mảnh vỏ.
- Xếp chem chép ra khay, rưới bơ đun chảy lên từng con. Đem đi nước khoảng 7-10 phút tùy theo là lò nướng hay bếp than. Sau khi nướng thơm, bạn lấy chem chép ra, rưới xốt hành lên trên. Nướng lại chem chép 3-5 phút cho thấm gia vị. Lúc này bạn cho hành phi, đậu phộng và hành lá xào lên chem chép rồi thưởng thức.
2.2. Chem chép hấp sả cực đơn giản
Các món hải sản hấp cũng luôn chiếm được thiện cảm của người thưởng thức. Nhất là những ai không thích gia vị nhiều thì hấp là cách chế biến được lòng họ nhất. Để làm chem chẽm hấp, bạn có thể thử công thức hấp sả rất ngon và cực kỳ dễ làm như sau nhé.
2.2.1. Nguyên liệu
- 1.5 kg chem chép tươi ngon
- 1 nắm sả cây
- 2-3 trái ớt (tùy mức ăn cay)
- 2 thìa canh bột nêm
- Đường, muối, tiêu xay, chanh, bột ngọt (tùy chọn)
2.2.2. Cách làm
- Chem chép ngâm nước 1 đêm hoặc vài tiếng cho nhả sạch bùn cát. Mang chem chép đi chà sạch dưới vòi nước. Rửa sạch lại, để ráo.
- Sả rửa sạch, 1/2 lượng sả cắt khúc, còn lại bào mỏng. Ớt rửa sạch, cắt lát hoặc băm nhỏ tùy ý.
- Bạn làm muối tiêu chanh để chấm chem chép. Cách pha muối tiêu chanh tùy ý. Bạn có thể pha theo cách, cho 1 thìa canh muối + 1 chút đường + chút bột ngọt (tùy chọn) + chút tiêu xay trộn đều rồi vắt chanh vào.
- Cho sả cây vào nồi, bỏ chem chép lên trên. Trút 2/3 lượng sả bào và ớt vào nồi, dàn đều. Cùng với đó, bạn cho 1 thìa canh đường, 2 thìa canh bột nêm, 1/2 thìa cà phê muối. Đậy vung, bật bếp nấu sôi. Chem chép sẽ ra nước khi hấp nên bạn không cần phải thêm nước.
- Chem chép sôi 1-2 phút, bạn đảo sơ cho thấm gia vị. Đun sôi khoảng 5-7 phút tổng cộng là đã chín. Vớt chem chép ra đĩa, thưởng thức khi còn nóng. Chem chép chấm muối tiêu chanh đậm đà nhưng vẫn ngon nguyên vị ngọt tươi rất thỏa vị giác.
2.3. Chem chép nấu cháo
Nếu nhà bạn thích chảo hải sản , muốn đổi vị với cháo hàu hay cháo mực hoặc cháo tôm rất quen thuộc thì hãy nấu cháo chem chép nhé. Nấu cháo chem chép cũng tùy sở thích và khẩu vị, bạn có thể thêm các loại rau củ yêu thích và dùng cay cay kích thích vị giác cũng rất tuyệt vời.
2.3.1. Nguyên liệu
- 300 g thịt chem chép + nước luộc chem chép
- 100 g gạo tẻ rang
- 1/2 củ tỏi, cắt lát hoặc băm nhỏ
- 1 nắm hành lá
- 200 g giá đỗ (tùy chọn)
- Gia vị: muối, đường, bột nêm, bột ngọt, nước mắm, sa tế, tương ớt hoặc ớt tươi (tùy chọn), tiêu xay…
- Củ quả nấu cùng: 1 củ cà rốt, bông cải xanh hoặc xúp lơ trắng (tùy chọn)
- Rau ăn kèm: rau đắng, rau má (tùy chọn)
- Rau thơm: ngò gai, ngò rí (tùy chọn)
2.3.2. Cách làm
Sơ chế và chuẩn bị
- Hành lá nhặt sạch, rửa sạch, phần đầu hành cắt khúc, phần lá cắt nhỏ. Rau thơm và rau ăn kèm nhặt sạch, rửa sạch, để ráo. Ngò gai và ngò rí nếu dùng, bạn cắt khúc ngò rí còn ngò gai cắt nhỏ.
- Cà rốt gọt vỏ, rửa sạch, cắt hạt lựu. Bông cải xanh hoặc xúp lơ trắng nhặt sạch, tách bông rửa sạch, để ráo.
- Tỏi đem phi vàng, vớt ra 1/2, phần còn lại để ở chảo, ta tiến hành xào chem chép cho thơm.
Nấu cháo chem chép
- Đun nóng lại chảo tỏi phi, thêm 1 thìa cà phê sa tế rồi cho chem chép vào xào thơm. Nêm gia vị gồm 1 thìa cà phê đường, 1/3 thìa cà phê bột ngọt (tùy chọn), 1 thìa cà phê nước mắm, 1 thìa cà phê bột nêm. Thịt chem chép xào 4-5 phút, đã săn lại. Lúc này bạn cho vào ít hành lá, đảo đều, tắt bếp, trút chem chép ra tô.
- Bắc nồi lên bếp, cho nước luộc chem chép và gạo rang vào, nấu nhừ thành cháo. Cho cà rốt vào nấu. Nêm gia vị gồm 2 thìa cà phê đường, 1 thìa cà phê muối, 1 thìa cà phê bột nêm cùng chút bột ngọt (tùy chọn). Cà rốt chín bạn cho xúp lơ vào, nấu đến khi chín.
- Cho chem chép đã xào vào cháo. Nêm nếm lại gia vị cho vừa ăn. Thêm tỏi phi, đầu hành cắt khúc, ngò gai thái nhỏ vào (nếu dùng) rồi tắt bếp.
- Cho vào tô ít rau má hoặc rau đắng, múc cháo nóng vào, rắc chút tiêu xay cùng hành lá cắt nhỏ, ngò rí (nếu dùng) lên trên. Thưởng thức khi còn nóng. Cháo chem chép nấu theo cách này rất đậm đà, chút béo ngậy quyện vị ngon thơm khá đặc trưng.
Chúng ta vừa cùng nhau tìm hiểu về con chem chép, cập nhật một số thông tin và món ngon tiêu biểu. Chuyên mục Món ngon củaBlogdinhduong.edu.vn hy vọng qua chia sẻ trên, bạn sẽ tự tin đưa chem chép vào thực đơn của gia đình. Cũng như, nhà mình sẽ có thêm một số món ngon chế biến từ loại hải sản rất giàu dinh dưỡng này. Chúc bạn làm thêm nhiều món ăn hấp dẫn giàu dưỡng chất và nhà mình ai cũng yêu thích nhé.
Cát Lâm
