Bánh cúng một trong những món ăn nổi tiếng được nhiều người yêu thích ở các tỉnh Miền Tây. Loại bánh dân dã được gói bằng lá chuối thường có mặt trong các dịp cúng giỗ, Tết Đoan Ngọ, Tiết Thanh Minh, khai trương… Chiếc bánh thể thể sự thành kín, chỉn chu của gia chủ. Đây cũng là thức quà mộc mạc, bình dị được trẻ con thích thú ăn ngon.
1. Bánh cúng là bánh gì?
Bánh cúng có nguồn gốc từ các tỉnh miền Tây thường được dùng để thờ cúng. Có lẽ vì lý do này mà chiếc bánh có tên là “bánh cúng”. Loại bánh này được làm từ bột gạo, không có nhân nhưng lại chiếm trọn tình cảm của người ăn. Chiếc bánh có hình thuôn dài, bên ngoài được gói bằng lá chuối, được cố định bằng dây lá chuối, dây nhựa, dây lát… Chúng sẽ được bó thành 10 cái được gọi là “chục” chứ không bán lẻ 1 – 2 cái. Bởi loại bánh này khá rẻ và dễ gây nghiện nên 1 người có thể ăn một chục rất bình thường.
Từ lâu miền Tây đã nổi tiếng với các loại bánh gói bằng đặc sản cây nhà lá vườn như lá chuối, lá dừa, lá dừa nước… Chính vì thế mà bánh cúng cũng không ngoại lệ. Để thực hiện chiếc bánh ngày đầu tiên người ta sẽ cắt lá chuối hình vuông dùng cây tròn bỏ vào một gốc lá cuộn tròn lại dùng dây buộc cố định tạo hình khuôn bánh. Tiếp theo người ta sẽ pha bột gạo với các gia vị cần thiết mang khuấy rồi đổ vào các khuôn bánh, gập đầy khuôn lại dùng dây buộc cố định. Chiếc bánh sẽ được mang hấp khoảng 30 phút là chín.
Chiếc bánh cúng mang dáng dấp và con người miền Tây mộc mạc, bình dị. Chiếc bánh mềm dẻo, mặn mặn, béo thơm nước cốt dừa khiến người ta thương nhớ. Chúng được làm từ tất cả tâm huyết của các nghệ nhân miền Tây, lòng thành kính dâng lên tổ tiên. Chính vì thế mà loại bánh này phổ biến rộng rãi từ vùng này sang vùng khác. Tuy không “sang chảnh” nhưng lại chứa đựng nhiều ký ức tuổi thơ quý giá không thể nào quên.
2. Cách làm bánh cúng lá chuối
Miền Tây nổi tiếng với các món bánh gói bằng lá chuối như bánh tét , bánh ít, bánh ú … Trong đó bánh cúng cũng là đặc sản tiêu biểu thường được dùng vào dịp lễ tết, đám giỗ, Thanh minh. Cách gói bánh cũng khá đơn giản bạn có thể vào bếp trổ tài làm món ăn vặt, món ăn sáng lạ miệng.
2.1. Chuẩn bị nguyên liệu
- 200gram bột gạo
- 2 thìa canh bột sắn
- 500ml nước cốt dừa
- 3 thìa canh đường
- 1/2 thìa cà phê muối
- Lá chuối, giây chuối hoặc gây lạc
2.2. Các bước thực hiện
Bước 1: Pha bột gạo làm bánh
- Đổ vào tô 200gram bột gạo, 3 thìa canh đường, 2 thìa canh bột sắn, 1/2 thìa cà phê muối trộn đều. Kế đến bạn đổ từ từ 500ml nước cốt dừa vào khuấy đều tay cho bột hòa quyện. Đậy bột lại cho chúng nghỉ khoảng 30 phút.
- Tuy theo bạn thích ăn ngọt nhiều hay mặn nhiều mà có thể điều chỉnh gia vị đường, muối.
Bước 2: Cuốn ống bằng lá chuối
- Bạn lấy lá chuối cắt thành các miếng vuông 40cm. Mang chúng ra phơi nắng hoặc hơ trên bếp cho lá chuối dẻo dai dễ cuốn. Dùng khăn lau sạch hết phấn trên 2 mặt lá chuối.
- Chuẩn bị một sóng lá chuối phơi khô xé nhỏ để làm dây buộc bánh. Bên cạnh đó cắt thêm 1 sóng chuối dài để làm trụ khi cuốn lá chuối.
- Đặt sóng lá chuối ở một gốc lá chuối làm trụ. Sau đó bạn cuộn chúng lại dùng dây cố định rồi lấy cây sống lá chuối ra. Gấp một đầu lá chuối lại dùng dây cố định. Sau đó lần lượt làm cho đến hết lá chuối.
Bước 3: Hoàn thành bánh cúng
- Dùng một cái phễu đặt vào đầu hở của khuôn lá chuối. Từ từ rót bột vào bên trong ống không quá đầy. Gấp đầu lá lại dùng dây chuối cột chặt cố định. Cứ làm như vậy cho đến hết bột.
- Bắc nồi nước lên bếp nấu sôi. Nước sôi bạn cho xửng bánh vào hấp khoảng 20 phút là chín. kế đến bạn vớt bánh ra, để nguội là có thể bóc vỏ thưởng thức.
Chiếc bánh cúng trắng nõn nà, thuôn dài, mềm dẻo cực hấp dẫn. Bên cạnh đó là nước cốt dừa béo béo, gia vị mặn ngọt hòa quyện cực ngon. Với chiếc bánh này bạn có thể thắng thêm nước cốt dừa, rắc ít đậu phộng rang hay mè rang ăn kèm đều hết sảy.
3. Cách làm bánh cúng lá dứa
Bánh cúng lá dứa thơm lừng, màu sắc hấp dẫn khiến nhiều người say mê. Hình ảnh chiếc bánh thuôn dài gói gọn trong miếng lá chuối khiến người con miền quê đi xa nhớ mãi. Thỉnh thoảng bạn có thể thực hiện như làm món ăn sáng cách để nhớ về quê hương.
3.1. Chuẩn bị nguyên liệu
- 200gram bột gạo
- 200ml nước cốt dừa
- 100gram đường
- 5 miếng lá dứa
- 1 thìa canh bột năng
- Lá chuối, sóng lá, dây buộc
3.2. Các bước thực hiện
Bước 1: Khuấy bột
- Lá dứa rửa sạch, cắt nhỏ, bỏ vào máy xay sinh tố. Thêm vào 210ml nước nhấn nút xay hỗn hợp nát nhuyễn rồi đổ qua rây lọc lấy 200ml nước cốt lá dứa.
- Đổ hết bột gạo vào thau lớn, múc ra một thìa canh bột gạo. Sau đó thể vào thau 1 thìa canh bột năng. Điều này giúp bánh tăng thêm độ dai ngon.
- Kế đến cho vào thau bột 100gram đường, 1/2 thìa cà phê muối, 200ml nước cốt dừa, 200ml nước cốt lá dứa. Dùng phới lòng khuấy đều đến khi bột hòa tan đều. Để bột nghỉ 30 phút.
Bước 2: Làm khuôn lá chuối
Lá chuối bạn xé thành các miếng vuông khoảng 30cm. Bỏ chúng vào trụng trong nồi nước sôi hoặc phơi nắng để lá chuối không bị giòn. Vớt lá chuối ra dùng khăn lau sạch.
Đặt cây sóng lá chuối dài khoảng 20cm ở một gốc lá chuối. Dùng tay cuốn chặt lá chuối lại để tạo thành cuộn tròn. Rút sóng lá chuối ra, lấy dây cố định khuôn lại.Gấp 1 đầu khuôn lại dùng dây quấn chặt cố định để khi đổ bột vào khuôn bị chảy ra.
Bước 3: Đổ bột vào khuôn lá chuối
Bỏ khuôn vào ly để cố định. Đổ bột vào ca có mũi nhọn sau đó đổ chúng vào khuôn. Đổ vừa phải rồi gập đầu bột lại buộc dây thật chắc để cố định. Cứ làm liên tục cho đến hết bột.
Bước 4: Gấp bánh cúng
Nắc nồi nước lên bếp nấu sôi. Xếp bánh vào xửng bỏ lên nồi đậy nắp hấp trong 20 phút. Hết thời gian lấy bánh ra đĩa để nguội.
Mở bánh ra cắt thành các miếng vừa ăn cho vào đĩa. Rắc lên ít mè rang là có thể thưởng thức ngay. Chiếc bánh mềm mại, dẻo dai mặn ngọt vừa phải. Bên cạnh đó là mùi hương lá dứa phảng phất, nước cốt dừa béo ngậy ăn một cái lại muốn thêm cái nữa. Chiếc bánh mộc mạc này có thể thực hiện để thờ cúng những dịp lễ tết, đám giỗ, thanh minh, cúng rằm, cúng ông địa… hay đơn giản là món ăn vặt ngon.
Bánh cúng lá chuối mang hơi thở miền Tây Nam Bộ gần gũi, bình dị. Chiếc bánh khiến nhiều người bồi hồi nhớ về ký ức tươi đẹp. Trước ngày nhà có tiệc mẹ và các cô dì sẽ tụ họp cùng nhau gói bánh cấp, bánh cúng để cúng gia tiên, biếu tặng quan khách. Hương vị chiếc bánh khá giống bánh dừa, bánh nếp … đậm chất miền quê.
Ngọc Hân
